Nie od dziś wiadomo, że używki mają negatywny wpływ na zdrowie. Nadużywanie alkoholu, narkotyków czy papierosów obciąża cały organizm, z pracą mózgu włącznie, a w tym artykule postaramy się omówić motywy, dla których ludzie sięgają po te substancje, skutki uboczne ich zażywania a także metody wyjścia z uzależnień, które mogą przysłaniać nam poprawne postrzeganie rzeczywistości.
DLACZEGO SIĘGAMY PO UŻYWKI?
Papierosy
Pierwsze pisemne świadectwa dotyczące palenia i wdychania różnych ziół w prastarych kulturach sięgają już V wieku przed naszą erą. W Europie tytoń zadebiutował w XV wieku w związku z ekspansją Krzysztofa Kolumba, co w interesujący sposób, a zarazem paradoksalny, skutkowało jego wykorzystaniem przez Europejczyków w roli lekarstwa. Dopiero w XX wieku tytoń został uznany za szkodliwy dla zdrowia ludzkiego.
Obecnie szacuje się, że palenie tytoniu jest przyczyną śmierci co drugiej osoby, która praktykuje to szkodliwe zachowanie. W miarę wzrostu poziomu uzależnienia od tytoniu zmieniają się również motywacje do palenia papierosów. Na początku osoby palące sięgają po nie z różnych przyczyn niż wewnętrzna potrzeba. Szczególnie młode osoby często rozpoczynają palenie papierosów, aby:
- Zaspokoić swoją ciekawość
- Doświadczyć nowych przeżyć
- Poczuć się bardziej dorosłymi
- Podnieść poczucie własnej wartości i samooceny
- Dostarczyć sobie przyjemnych bodźców
W późniejszych etapach motywacje do palenia ulegają zmianie, a ich liczba może wzrastać.
- Palenie staje się strategią radzenia sobie z trudnymi emocjami, takimi jak smutek, złość, gniew czy lęk
- Pozornie wypełnia poczucie nudy, pustki i samotności
- Staje się automatyzmem i rytualem, stanowi nawyk, uzależnienie od czynności palenia – wyjmowanie papierosa z paczki, zapalanie, manipulowanie papierosem w dłoni, itp.
- Rozwijające się uzależnienie farmakologiczne skutkuje potrzebą zwiększania dawki nikotyny we krwi oraz walką z głodem nikotynowym
- Wiąże się z uzależnieniem psychologicznym – palenie dla poprawy nastroju, podniesienia samooceny i dodania pewności siebie
- Ułatwia komunikację, integruje społeczność, stanowi formę towarzyskiej rozrywki, wspiera dialog itp.
Alkohol
Alkohol to substancja psychoaktywna, która wpływa na centralny układ nerwowy, wywołując zmiany w zachowaniu, myśleniu i emocjach. Często sięgamy po alkohol z powodów towarzyskich oraz w celu “rozluźnienia” i “poprawy nastroju”.
Skutki spożywania alkoholu na wczesnych etapach często są postrzegane jako pozornie przyjemne: redukcja stresu, zwiększenie odwagi, złagodzenie bólu.
Mimo że te efekty są krótkotrwałe, skłaniają ludzi do coraz częstszego sięgania po alkohol. Często pomijają przy tym fakt, że te chwile ulgi są jedynie pozorne, nie zdając sobie sprawy, że wpadają w pułapki uzależnienia. Ponadto, aby osiągnąć ten sam efekt “rozluźnienia”, organizm z czasem wymaga coraz większych ilości substancji psychoaktywnej. W rezultacie ludzie nie rezygnują z picia, nawet gdy staje się to faktycznym problemem.
Oprócz tego istnieje wiele innych motywów sięgania po alkohol, takich jak:
- Pozbycie się zahamowań
- Presja społeczna
- Powielanie schematu z domu
- Doświadczanie uczucia odprężenia
Narkotyki
Ludzie sięgają po narkotyki w nadziei na zmianę aspektów swojego życia. Wierzą, że substancje te stanowią rozwiązanie ich problemów, jednak ostatecznie same stają się problemem. Choć stawienie czoła własnym trudnościom może być wyzwaniem, skutki zażywania narkotyków zawsze okazują się gorsze niż problemy, których próbuje się nimi pozbyć.
Poniżej przedstawiamy kilka powodów, dla których młodzi ludzie decydują się na korzystanie z narkotyków:
- Aby schudnąć
- Aby uciec lub zrelaksować się
- Aby pozbyć się nudy
- Aby sprawiać wrażenie osoby dorosłej
- Jako forma buntu
- Aby eksperymentować
- Ciekawość
- Presja społeczna
Jak widać, motywy sięgania po używki często mają wspólny mianownik i są do siebie podobne. Niestety, próby “zaspokajania” potrzeb poprzez sięganie po alkohol, narkotyki czy papierosy są krótkotrwałe. Niekontrolowane używanie tych substancji może szybko przerodzić się w uzależnienie, co prowadzi do poważnych problemów. Istnieją jednak skuteczne metody radzenia sobie z tymi iluzorycznymi “przyjaciółmi”.
Zanim jednak przejdziemy do metod radzenia sobie z nałogami, sprawdźmy jaki wpływ na zdrowie mają wyżej wspomniane substancje.
JAK ALKOHOL WPŁYWA NA ZDROWIE?
Spożywanie nadmiernej ilości alkoholu jest powiązane z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, działając jak trucizna, która szkodzi wątrobie, mózgowi i sercu, bez względu na to, czy jest to wino, piwo czy wódka. Winowajcą jest alkohol etylowy, który zwiększa ryzyko wystąpienia chorób takich jak nowotwory jamy ustnej, gardła, trzustki, jelita grubego, a także marskość wątroby, alkoholowe stłuszczenie wątroby, alkoholowe zapalenie wątroby, ostre i przewlekłe zapalenie trzustki, oraz choroby neurodegeneracyjne. Nadmierne spożywanie alkoholu sprzyja również infekcjom wirusowym i bakteryjnym.
W przypadku kobiet w ciąży, alkohol wykazuje działanie teratogenne, co może prowadzić do wad rozwojowych płodu oraz rozwoju alkoholowego zespołu płodowego (FAS). Badania naukowe potwierdzają, że nadmierne spożycie alkoholu zwiększa ciśnienie tętnicze i powoduje niekorzystne zmiany w naczyniach krwionośnych. Alkohol obniża napięcie dolnego zwieracza przełyku, co sprzyja rozwojowi oraz zaostrzeniu refluksu żołądkowo-przełykowego.
WPŁYW NARKOTYKÓW NA ZDROWIE
Nie ulega wątpliwości, że narkotyki niosą ze sobą poważne zagrożenia dla zdrowia psychicznego. Substancje psychoaktywne wpływają na mózg, modyfikując procesy myślowe, percepcję rzeczywistości, emocje i nastrój. Poprzez oddziaływanie na układ nerwowy, mogą wywołać depresję, intensywne stany lękowe oraz psychozy. Niektóre narkotyki, szczególnie halucynogeny, mogą prowadzić do trwałych zmian.
Poniżej przedstawiamy kilka konkretnych skutków:
- Zmiany w procesach myślowych – trudności w koncentracji i podejmowaniu decyzji, irracjonalne lub paranoiczne myśli.
- Zmiany nastroju – różnią się w zależności od substancji. Stymulanty, takie jak kokaina czy amfetamina, mogą wywoływać euforię, ale także prowadzić do gwałtownych transformacji w kierunku lęku, paranoi czy agresji.
- Depresja po odstawieniu narkotyków – częściowo wynika z chemicznych zmian w mózgu spowodowanych zażywaniem, gdzie potrzeba czasu na ich normalizację. Depresję może również wywołać niezdolność do radzenia sobie z emocjami i stresem bez substancji psychoaktywnych.
- Lęk – jest powszechnym skutkiem zarówno używania narkotyków, jak i odstawiania substancji.
- Agresja – szczególnie stymulanty, takie jak kokaina, amfetamina czy metamfetamina, mogą prowadzić do zwiększonej agresji.
Narkotyki mają złożony wpływ na organizm, powodując wyniszczenie ciała, uszkodzenia układu nerwowego, serca, wątroby i płuc, a także poważne problemy z nerkami i układem pokarmowym. Substancje psychoaktywne mogą prowadzić do odwodnienia, utraty apetytu i, w konsekwencji, znacznego spadku masy ciała. Przewlekłe używanie narkotyków znacznie osłabia układ odpornościowy, zwiększając ryzyko infekcji i chorób.
Uzależnienie od narkotyków może istotnie ograniczyć potencjał jednostki do prowadzenia satysfakcjonującego i produktywnego życia, utrudniając zdobycie wykształcenia, rozwijanie kariery, zakładanie rodziny, spełnianie marzeń czy realizację innych istotnych celów.
PALENIE PAPIEROSÓW, A ZDROWIE
W dymie papierosowym znajduje się ponad 4000 związków chemicznych, z których około 40 wykazuje toksyczne działanie na tkanki organizmu. Skład dymu zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj tytoniu, typ papierosa, wilgotność i użyte do produkcji dodatki chemiczne. Pomimo tych różnic, głównym składnikiem każdego papierosa pozostaje nikotyna, choć istotne są także inne substancje, takie jak substancje smoliste, tlenek węgla i siarki, amoniak, formaldehyd, cyjanowodór, toluen, metanol, metale ciężkie (takie jak kadm, nikiel, arsen, ołów, polon-210, chrom) i wiele innych.
Wdychany dym tytoniowy wraz ze szkodliwymi substancjami rozprzestrzenia się po całym organizmie, co prowadzi do zmian zarówno na poziomie komórkowym, jak i ogólnoustrojowym.
Dym papierosowy zawiera tysiące związków chemicznych, z których wiele jest trujących, drażniących, toksycznych, mutagennych i rakotwórczych. Te substancje mogą prowadzić do rozwoju wielu różnych rodzajów nowotworów, w tym trzustki, nerek, pęcherza moczowego, wątroby, okrężnicy, przełyku, żołądka, płuc, krtani, gardła, jamy ustnej, nosa i skóry.
Skutki palenia papierosów mają impakt na cały organizm, a badania sugerują, że palacze żyją nawet o 14 lat krócej niż osoby niepalące. Ponadto, palacze są bardziej narażeni na rozwój groźnych chorób i ich powikłań. Palenie papierosów prowadzi do wzrostu poziomu glukozy, kortyzolu, katecholamin i wazopresyny we krwi, co z kolei skutkuje niedotlenieniem komórek (związanym z obecnością tlenku węgla).
Ponadto dużym zagrożeniem, jest ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, nowotworów, chorób układu oddechowego (takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc), zaćmy, dyskopatii, chorób przewodu pokarmowego (takich jak choroba wrzodowa żołądka), trudności w zajściu w ciążę i impotencji, a także chorób skóry.
JAK LECZYĆ SIĘ Z UZALEŻNIEŃ?
Na samym początku warto podkreślić, że leczenie z uzależnień alkoholowych lub narkotykowych powinno odbywać się pod okiem specjalisty.
Aby zerwać z nałogiem alkoholowym i palenia papierosów należy pozbyć się z otoczenia czynnika uzależniającego, czyli wszelkiego alkoholu i źródła nikotyny.
Kluczowym etapem w procesie leczenia uzależnień jest moment, w którym osoba uzależniona zdaje sobie sprawę, że jest chora i potrzebuje wsparcia. Im wcześniej dokonana zostanie diagnoza i rozpoczęte leczenie, tym bardziej efektywne jest przejście przez terapię.
Bardzo ważne jest również wsparcie otoczenia. Dzięki temu osoba uzależniona nabierze większej wiary w siebie. Jeśli masz w swoim najbliższym otoczeniu kogoś, kto właśnie leczy się z uzależnienia, wspieraj go na duchu i wzbudzaj wiarę w sukces.
Dlaczego osoba uzależniona potrzebuje pomocy terapeutycznej?
Alkoholik czy narkoman nie jest w stanie sam sobie pomóc. Konieczne jest stworzenie otoczenia sprzyjającego i wspierającego w trudzie zachowania abstynencji. Początki nie są łatwe – wymagają motywacji, zrozumienia własnych mechanizmów, akceptacji faktu, że jest się chorym. Podjęcie decyzji o rozpoczęciu terapii stanowi często pierwszy i najbardziej wymagający krok w tym procesie.
Następnym krokiem będzie wybranie odpowiedniego specjalisty lub ośrodka, które pomoże w walce z nałogiem. To jak skuteczny będzie terapeuta, determinować będzie szybkość wychodzenia z nałogu, ale co najważniejsze…
Warunkiem koniecznym jest jednak chęć, determinacja i wewnętrzna potrzeba uzależnionego do porzucenia nałogu – bez tego żadna, nawet najskuteczniejsza, terapia nie ma szansy powodzenia.